Masterthesis e-books

Voor de master Redacteur/editor (Universiteit van Amsterdam) schreef ik een scriptie over e-books. Geen project voor een klant dus, maar wel een van de grootste projecten waar ik ooit aan heb gewerkt, en nauw verbonden aan mijn werk. Vandaar dat het toch een plekje heeft gekregen in mijn portfolio.

Toen ik in 2011 afstudeerde werd in de publieke media veel geschreven over de doorbraak van het e-book. Dit zou de komende jaren erg populair worden en het papieren boek zou verdwijnen. Ik was erg benieuwd wat uitgeverijen nou eigenlijk van het digitale boek vonden. Zij bepalen namelijk grotendeels het aanbod, en dus ook de groei van het e-book. Zouden uitgeverijen er commerciële mogelijkheden in zien? Of juist erg gehecht zijn aan het boek in papieren vorm? Hoe groot schatten ze het risico op piraterij (illegaal downloaden)?

Het onderzoek

Achttien mensen in het boekenvak sprak ik: vijftien uitgevers, de toenmalige directeur van het CPNB, een e-bookretailer van een uitgeefconcern en een directeur van een ander concern. De interviews analyseerde ik met behulp van marketingliteratuur over hoe organisaties omgaan met veranderingen, en literatuur over de boekenwereld.

De scriptie is te lezen via Issuu.com (ik schreef ook een samenvatting van twee pagina’s). Het werd na publicatie genoemd in het vakblad Boekblad, in NRC Handelsblad en in het boek ABC van de literaire uitgeverij.

De conclusies

De meeste uitgevers in mijn onderzoek stelden zich vooral afwachtend op. Het was hen nog niet duidelijk hoe ze de kosten van het maken van een boek kunnen terugverdienen met de veel lagere prijs van e-books. Ook schatten ze het risico op piraterij hoog in. Daarnaast vonden ze de e-readers op de markt nog te beperkt. Waarom zouden ze veel geld investeren in het e-book als de readers nog zo weinig kunnen? Deze afwachtende uitgeverijen hielden vooral in de gaten wat de concurrentie doet en hoe de e-readers zich ontwikkelen.

Of een uitgeverij zich afwachtend opstelde of niet hing in mijn onderzoek sterk samen met de doelgroep van de uitgeverij. De wetenschappelijke uitgeverijen zagen bijvoorbeeld veel meer voordelen in het e-book dan algemene uitgeverijen, en gaven daarom ook actiever e-books uit. De educatieve uitgeverijen baseerden hun beleid – in tegenstelling tot de rest van de uitgeverijen – grotendeels op de vraag van docenten. Zolang deze niet om e-books vragen geven deze uitgeverijen ze niet uit.

Het meest gehoorde advies in de media was in 2011: uitgevers moeten zich minder conservatief opstellen. Hier was ik het na mijn onderzoek niet direct mee eens. Mijn advies aan uitgeverijen was om het risico op piraterij en de vraag naar het e-book eerst goed te onderzoeken, het liefst branchebreed. En om te bepalen wat ze zelf als de belangrijkste functie zien: zijn ze een uitgeverij van fysieke, tastbare boeken, of vooral van content?

Doorbraak?

De afgelopen zes jaar is het aandeel verkochte e-books toegenomen van één tot bijna zeven procent. Ik verwacht dat deze groei doorzet, maar of het tot de lang voorspelde doorbraak leidt? Ik verwacht van niet. Ik denk dat een echte ‘doorbraak’ van het e-book nooit zal komen, daarvoor gaan de ontwikkelingen te langzaam. Of het papieren boek door het e-book zal verdwijnen is ook te betwijfelen: de afzet van het papieren boek nam afgelopen jaar juist toe. Wel neemt in de boekenwereld het e-book stilletjes een steeds vastere plek in.